Wyróżnia się dwa rodzaje udaru: niedokrwienny oraz krwotoczny. Udar niedokrwienny wywołany jest brakiem przepływu krwi w naczyniu mózgowym i następowym uszkodzeniem mózgu w mechanizmie niedotlenienia, braku dostawy glukozy i braku odbierania produktów przemiany materii. Do zamknięcia tętnicy wewnątrzmózgowej dochodzi w wyniku umiejscowienia się w jej świetle skrzepliny pochodzącej z serca lub ze zwężonych dużych naczyń domózgowych. Do zwężenia tych tętnic najczęściej dochodzi w przebiegu procesu miażdżycowego, kiedy powiększające się blaszki miażdżycowe stopniowo zwężają światło naczynia. U osób w młodym wieku zwężenie tętnic domózgowych może być wywołane dość często występującym, ale rzadko rozpoznawanym, tzw. rozwarstwieniem ściany tętnicy. Do rozwarstwienia może dochodzić w przebiegu urazów głowy, szyi oraz obręczy barkowej. Pęknięcie zmienionego miażdżycowo naczynia wewnątrzmózgowego prowadzi do wynaczynienia krwi bezpośrednio do mózgu i powstania krwiaka śródmózgowego (udar krwotoczny, wylew), który rozpiera i uciska mózg prowadząc do wystąpienia objawów neurologicznych.. Zmiany miażdżycowe w naczyniach krwionośnych są częściej spotykane u osób z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą i hiperlipidemią a także u osób palących papierosy, otyłych oraz osób w podeszłym wieku. Nie wszystkie z tych czynników zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Jedynie wiek, nadciśnienie tętnicze i palenie papierosów są uznanymi czynnikami ryzyka udaru mózgu.

Najczęstszymi objawami neurologicznymi u chorych z udarem mózgu są:

• drętwienie twarzy oraz kończyn (szczególnie znieczulenie połowy ciała)
• osłabienie siły mięśniowej kończyn (szczególnie paraliż połowy ciała)
• asymetria ust
• zaburzenia świadomości
• trudności w mówieniu lub rozumieniu mowy
• zaburzenia widzenia jedno- lub obuoczne
• zaburzenia chodzenia, zawroty głowy, zaburzenia koordynacji
• silne bóle głowy
• utrata przytomności

W przypadku stwierdzenia tych objawów należy pilnie wezwać pogotowie ratunkowe. Chory powinien być przewieziony do specjalistycznego ośrodka, który posiada oddział neurologiczny, neurochirurgiczny oraz oddział intensywnej terapii. Bardzo istotne jest jak najszybsze dotarcie chorego do szpitala ze względu na możliwość włączenia swoistego leczenia u części chorych do trzech godzin od wystąpienia objawów klinicznych.

Poważne, ponad 70-procentowe zwężenie naczyń krwionośnych w obrębie głowy u osób, które już przebyły udar mózgu, może świadczyć, że grozi im kolejny udar. Wcześniejsze ustalenie, czy pacjent jest szczególnie zagrożony ponownym udarem, pozwala na zastosowanie bardziej agresywnej profilaktyki - na przykład angioplastyki (rozszerzania naczyń krwionośnych) czy wprowadzania do nich specjalnych "sprężynek" - stentów.

Autor: mgr Joanna Bąk