Podczas stania i chodzenia prawidłowo zbudowana stopa nie przylega w całości do podłoża. Jej wewnętrzna krawędź tworzy rodzaj sklepienia, resorującego i amortyzującego wstrząsy podczas chodzenia. Dzięki temu chód jest elastyczny i sprężysty, nie powoduje przeciążeń stawów położonych wyżej. Prawidłowe wysklepienie stopy możliwe jest dzięki pracy jej mięśni i więzadeł. Opiera się ona o podłoże trzema punktami: piętą, głową pierwszej i piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają trzy główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni. Ich obniżenie, przy niewydolności mięśni i więzadeł, prowadzi do płaskostopia. Taka stopa nie amortyzuje dobrze wstrząsów, chód staje się ciężki, zmęczone nogi bolą, a z czasem może dojść do zmian zwyrodnieniowych kości stóp i do zmian naczyniowych. Płaskostopie często towarzyszy innym wadom postawy: skrzywieniom kręgosłupa, koślawości kolan.

U kilkuletnich dzieci płaskie stopy nie są niczym nadzwyczajnym, ponieważ rozwijająca się stopa na początku jest wypełniona tłuszczem i ma słabe więzadła. Dopiero w wieku 3-4 lat sklepienie podłużne zaczyna się powoli zaznaczać. W pełni prawidłowy kształt stopy rozwija się dopiero w wieku około 8 lat. W razie wątpliwości należy się udać do lekarza lub fizjoterapeuty.

Zaniedbane w dzieciństwie stopy mogą w późniejszym okresie życia sprawiać wiele problemów, od dyskomfortu chodzenia, poprzez trudności w doborze obuwia, a kończąc na bolesnych dolegliwościach nie tylko stóp, ale też stawów kolanowych, biodrowych i kręgosłupa. Z tych względów zapobieganie płaskostopiu powinno być brane pod uwagę już u najmłodszych dzieci.

Skąd wiedzieć, że dziecko ma płaskostopie?

1. Oglądaj buty dziecka – wykoślawione zapiętki, silniej zdarte po wewnętrznej stronie buta, świadczą o płaskostopiu i koślawości pięt.
2. Obserwuj odciski jego bosych mokrych stóp na gładkim twardym podłożu – jeżeli odbiła się cała stopa lub prawie cała, to świadczy, że maluch ma płaskostopie.
3. Obserwuj, czy występuje u dziecka niechęć do spacerów, szybkie męczenie się, bóle stóp, łydek, potykanie się na prostym podłożu – to również wczesne symptomy płaskostopia.

Kilka rad aby zapobiec utrzymaniu się płaskostopia w późniejszym okresie:

1. Nie krępuj niemowlęcia ciasnymi śpiochami, rajstopami – zapewnij mu swobodę ruchów.
2. Już małe dziecko pobudzaj do ćwiczeń, łaskocząc je w podeszwy stóp – odruchowo przykurczy wtedy paluszki.
3. Postaw dłoń pod stópki dziecka – stawiając opór ich naciskowi.
4. Nie przyspieszaj nauki chodzenia wkładając dziecko do chodzika, skraca się wówczas okres raczkowania. Maluch sam stanie na nogi, kiedy jego układ kostny będzie do tego gotowy.
5. Nie pozwalaj dziecku siadać na podłodze z nogami podwiniętymi pod pupę. Pozycja taka sprzyja wykoślawieniu kolan.
6. Jeśli tylko nadarzy się okazja, powinniśmy razem z dziećmi praktykować chodzenie boso na piasku, po trawie, a nawet w domu.
7. Zachęcaj dziecko w lecie do zabawy na bosaka na trawie, kamykach, piasku. To nie tylko świetna zabawa, ale również gimnastyka wzmacniająca mięśnie stóp. . Bosa stopa, a wraz z nią mięśnie, pracują wtedy najsprawniej, szczególnie jeśli podłoże jest nierówne.
8. Zapobiegajmy otyłości u dzieci. Im większy ciężar, tym większą pracę muszą wykonać mięśnie stóp.
9. Nie narażaj dziecka na długie stanie w bezruchu, zwłaszcza w rozkroku, to pozycja pogłębiająca koślawość kolan i płaskostopie, bowiem w pozycji tej sklepienia stóp są bardzo obciążone, a to sprzyja powstawaniu wady.
10. Dzieciom, które umieją jeździć na rowerze, można ustawić siodełko odrobinę za wysoko. Konieczność sięgania do pedałów czubkami palców zmusza mięśnie stóp do treningu.

Jeżeli płaskostopie jest zaawansowane, można stosować wkładki ortopedyczne, ale nigdy nie należy rezygnować z ćwiczeń wzmacniających mięśnie stóp, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty. Niekiedy nieodpowiednio dobrane wkładki zamiast pomóc, mogą spowodować zniekształcenie stopy. Rodzice często kupuję dziecku wkładki ortopedyczne na własną rękę…Noszenie wkładek niewątpliwie pomaga w leczeniu płaskostopia, lecz, o czym rodzice często nie wiedzą, NIE ZASTĘPUJE ĆWICZEŃ. U dzieci, które noszą wkładki, lecz nie ćwiczą regularnie, dochodzi do rozleniwienia mięśni i zahamowania ich rozwoju.

Bardzo ważny jest odpowiedni dobór obuwia – musi być wygodne, mieć szersze czubki. Ortopedzi zalecają kupowanie butów o centymetr dłuższych niż długość stopy. Najlepiej mierzyć je po południu, kiedy stopa jest nabrzmiała; unikniemy wtedy zakupu ciasnego obuwia. Przy doborze butów pamiętajmy, że najważniejsza jest wygoda stóp i zawsze kierujmy się zasadą: but jest dla stopy, a nie stopa dla buta...

Autor: mgr Joanna Bąk